CÁC HÀM NGHĨA CỦA KHÁI NIỆM “LỊCH SỬ”

Thứ nhất, trên phương diện bản thể luận, “lịch sử” là quá trình phát triển của tự nhiên và xã hội. Lịch sử xã hội loài người là quá trình hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích nhất định. Những sự kiện lịch sử với những hình thức tồn tại cụ thể là đối tượng nhận thức của người nghiên cứu, tồn tại độc lập, khách quan ngoài ý thức của người nghiên cứu.

Thứ hai, trên phương diện nhận thức luận, “lịch sử” là sự hiểu biết, là tri thức của con người về những gì đã diễn ra trong quá khứ. Không phải mọi tri thức về quá khứ đều là tri thức khoa học. Tri thức lịch sử thực sự trở thành tri thức khoa học khi hoạt động nhận thức quá khứ là hoạt động khoa học.

Thứ ba, chỉ khoa học lịch sử, tức là khoa học nghiên cứu các sự kiện, hiện tượng đã xảy ra trong quá trình phát triển của xã hội loài người và phát hiện ra qui luật phát sinh phát triển của nó.

Ba hàm nghĩa trên có mối quan hệ chặt chẽ, không có hiện thực lịch sử thì cũng không có nhận thức lịch sử. Nhận thức lịch sử có phù hợp với hiện thực lịch sử hay không phụ thuộc vào khoa học lịch sử.